gitaarconcerten in het Concertgebouw
“Ik wilde je nog laten weten dat ik/ we het concert van die Rojas erg goed vonden. We hebben het er op de terugweg in de trein tot Amersfoort aan toe bijna onafgebroken over gehad. Dat komt niet vaak voor. Geweldige zangeres, op gitaar dan! Mag zo terugkomen“. Barteld Wieringa
“Ik ben een grote fan van Berta Rojas. Ik bewonder deze gitariste om haar (ontspannen) spel. Feilloos en perfect” Mr P.I. Vijzelman
VINCENT LINDSEY-‐CLARK (1956)
Laura
Dit stuk heeft het vrolijke, blije karakter van een spelend kind. De Engelse gitarist/componist schreef het voor zijn dochter naar wie hij het vernoemde.
Vuelo de la mariposa
Berta vroeg de componist een suite voor haar te schrijven, gebaseerd op de Latijns-Amerikaanse dansstijlen. Dit werd Fiesta Americana waarvan dit het derde deel is. Bij het componeren ervan, stelde de componist zich een vlinder voor die vanuit de tuin van de componist meegevoerd wordt op de wind en zo terecht komt in Paraguay.
Salsa Roja
Deel twee van Fiesta Americana. In Salsa Roja legt de componist de melodieën en akkoordsequensen boven de tumbao, een populaire bas groove over twee maten, voor het eerst gebruikt door de grote Cubaanse musicus Israel ‘Cachao’ Lopez.
QUIQUE SINESI (1960)
Terruño
Musici brengen veel tijd door met reizen. Ze koesteren hun geboortegrond in klanken, muziek, geuren en kleuren en al het andere dat niet in woorden te vangen is. De Argentijnse componist/gitarist Quique Sinesi verweeft in Terruño het ritme van de chacarera met melodieën afkomstig uit het gebied aan de Argentijnse kust.
Cielo Abierto
De candombe is een Uruguayaanse vorm waarbij gebruik wordt gemaakt van drie soorten trommels: de piano, de repique en de bombo. Het specifieke ritme ligt ten grondslag aan Cielo Abierto waarin ook de trommels worden geïmiteerd. Quique Sinesi speelt zelf allerlei soorten snaarinstrumenten, zoals de zevensnarige gitaar, de staalsnarige en nijlon gitaar en de charango. In zijn subtiele improvisaties mengt hij elementen uit de jazz, de klassieke muziek en de volksmuziek. Berta Rojas speelt zijn compositie in een arrangement van Victor Villadangos.
EDIN SOLIS (1963)
Pasaje Abierto
Pasaje Abierto – open doorgang- werd in 2000 geschreven voor Decadauno, een album van de groep Ëditus. Het suggereert een reis door een breed, open landschap en is gebaseerd op de traditionele muziek van Costa Rica. Op verzoek van de National Guitar Competition of Costa Rica werd Pasaje Abierto bewerkt als tweedelig stuk voor gitaar en verplicht gesteld voor de competitie van 2005.
Preludio
Melodisch en harmonisch doet Preludio denken aan genres als New Age, jazz en bolero. Het stuk werd bekend onder de naam Alice’s Theme en gebruikt in de soundtrack van de documentaire Coiba Paraíso Salvaje van regisseur Rick Rosenthal.
Danza
Danza is sterk beïnvloed door de typische Afro-Caribische ritmes van de muziek van Costa Rica. Het stuk is een studie in E groot voor de rechterhand. De lage melodie wordt gespeeld door de duim. In de diskant klinkt een ostinato.
AGUSTIN BARRIOS ‘MANGORÉ’ (1885-1944)
El Último Canto
Dit magistrale stuk is een typisch voorbeeld van het unieke vakmanschap van componist Barrios. Zijn gebruik van het tremolo laat de gitaar zingen gelijk een viool of misschien zelfs wel gelijk de menselijke stem. Er doen verschillende verhalen de ronde over de inspiratie voor dit stuk. Zo zou Barrios het hebben gecomponeerd nadat een oude vrouw aan zijn deur had geklopt en om een ‘aalmoes om de liefde van God’ had gevraagd. Hij gaf het stuk de naam Una Limosna por el Amor de Dios. Niet lang nadat hij het had gecomponeerd overleed Barrios en Una Limosna, ging de geschiedenis in als El Ultimo Canto.
Berta Rojas: “Dit buitengewone werk biedt ons het beeld van een arme vrouw, met haar handen in een smeekbede gericht aan Barrios, die helaas niet in staat was om hulp te bieden. Of de vrouw ooit heeft vernomen dat ze als inspiratie heeft gediend voor zijn compositie is niet bekend, maar ik zou graag willen dat het zo was.”
Maxixe
Dit is een van de bekendste werken van Barrios. Maxixe is een krachtig, levendig stuk, vol aanstekelijke, dansante ritmes. De vorm is nauw verwant aan de habanera. De levendige instrumentatie laat zich makkelijk lenen voor een versie met percussie.
Ca’azapa
Ca’azapa is de naam van een provincie in Paraguay. Het stuk begint in een gedragen, sentimentele sfeer met een ritmische beweging, rechtstreeks afkomstig van de Paraguayaanse polka.
Jha Che Valle
Jha Che Valle is een uitdrukking in de taal van de Guaraní waarmee, met nostalgische ondertoon, wordt verwezen naar iemands geboorteplaats, meestal gelegen op het platteland. Het stuk opent met een simpele akkoordensequens, gevolgd door een technisch zeer virtuoze passage.
Wals, Op. 8 Nº 4
Deze wals is geworteld in de populaire traditie van de polka die in Paraguay beter bekend is onder naam valsecito criollo. Het stuk kent een levendig tempo en heeft een campanella middendeel.
Estudio de Concierto
Qua opbouw, harmonie en uitvoeringstechniek is deze etude een van de meest uitdagende stukken van het programma. Het is een arpeggio-studie in A groot. De doorgaande beweging en de homogene textuur vereisen een feilloze rechterhand techniek.
La Catedral
Preludio, Andante Religioso, Allegro Solemne
La Catedral is het bekendste werk van Barrios Mangore. In het eerste, langzame deel ondersteunen de open snaren de hoge, ijle melodie. Het tweede, sombere deel, kent een mystiek karakter en verwijst naar de klokken van de kathedraal van San Jose in Montevideo, waarop het stuk geïnspireerd is. Het derde deel met zijn tegenstrijdige titel, Allegro Solemne – vrolijk en plechtig – heeft dankzij de doorgaande beweging en het hoge tempo, veel weg van een concert-etude.
gebaseerd op Berta Rojas Amsterdam program notes
Gitaar
Ik weet niet meer wanneer ik viel voor muziek en verliefd werd op de gitaar. Ik weet alleen dat ik de liefde ervoor altijd heb gehad en sterker werd naarmate ik er meer over leerde. Toen ik zeven was leerde ik een paar akkoorden van mijn broers en het voelde heel normaal en natuurlijk om die te spelen.
Ik heb een goed muziekaal gehoor en dat maakte het allemaal makkelijker. Toen ik eenmaal op les zat werd het met stukje bij beetje duidelijk dat ik mijn brood ermee wilde verdienen. Dat was een belangrijke constatering want ik zag niet veel mogelijkheden in mijn land, Paraguay. En dan ook nog eens als vrouw. Maar de liefde voor de muziek maakte dat ik door heb gezet. Daar heb ik geen spijt van. Als ik de kans zou krijgen om het allemaal over te doen zou ik zo weer voor muziek kiezen.
Abel Carlevaro, Eduardo Fernandez en Manuel Barrueco.
Ik kende Abel Carlevaro via mijn eerste gitaarleraar Felipe Sosa, die een leerling van hem was. Maestro Carlevaro was een fantastische kunstenaar met een heel eigenzinnige opvatting over gitaartechniek. Hij had een unieke benadering van het instrument waar het speelgemak enorm van heeft geprofiteerd, vooral wat de linkerhand betreft.
Maestro Fernandez was zelf een leerling van Carlevaro en ging grotendeels uit van Carlevaro’s technische concept, dus op dat gebied was er voor mij sprake van continuïteit. Fernandez gaf me een diep inzicht in de muziek, in het bijzonder de belangrijke stukken uit de literatuur. Hij gaf openbare lessen waar studenten les kregen in een masterclass achtige situatie wat ons in staat stelde te leren van anderen.
Mijn studie bij Fernandez beschouw ik als een grote verrijking van mijn muzikale leven. Ik koester het enorm. Het heeft me muzikaal en professioneel gevormd op veel manieren.
Op latere leeftijd leerde ik Maestro Barrueco kennen. In zijn lessen probeerde hij me in contact te laten komen met mijn zingen meer dan met mijn denken. Hij toonde mij nieuwe manieren om contact te maken met mijn inner music. Zijn rechterhand was een grote bron van inspiratie, in het bijzonder voor wat betreft de toonvorming. Hij was een fantastische leraar voor me.
Professor of guitar op George Washington University in Washington DC.
Als je voor de verrijkende ervaring van het lesgeven openstaat, wordt lesgeven leren. Je krijg wat je geeft en soms zelfs meer dan dat. Omdat je duidelijk moet maken wat je opvattingen zijn, wordt je je bewust van heel veel dingen die je instinctief doet.
De ervaring van het lesgeven heeft me een betere artiest gemaakt. In mijn lessen probeer ik de jonge musici aan te moedigen hun talenten te cultiveren. Ik probeer ze discipline bij te brengen en intellectueel te verrijken. Ik probeer ze bewust te maken van het feit dat het een privilege is om geboren te zijn met zulke mogelijkheden en om de mogelijkheid te hebben er het beste van te maken.
Nederland
Ik ben nog nooit in Nederland geweest maar ik heb er veel mooie dingen over gehoord. In het bijzonder over het Concertgebouw. Ik heb veel foto’s gezien. Ik weet dat het van Gogh museum bestaat en het Anne Frank huis en dat het beroemd is vanwege zijn vele kanalen. ik zie er naar uit om het te bezoeken.
Ik begin met muziek van Vincent Lindsey Clark, een Engelse componist die zeer recent twee stukken aan me heeft opgedragen die ik ook zal spelen: Salsa Roja en Flight of the Butterfly. Salsa Roja is geïnspireerd op de Tumbao, een salsa bas groove over twee maten die voor het eerst gespeeld werd door de grote Cubaanse musicus Israel “Cachao” Lopez. Ook speel ik twee stukken van de Argentijnse componist Quique Sinesi die ik graag speel. Ze bevatten elementen uit de Argentijnse folklore. Van Edin Solis, ook een van mijn favorieten , speel ik Pasaje Abierto. In het tweede deel, Danza, Solis onderzoekt hij de invloed van Afrikaanse muziek op de muziek van Costa Rica, zijn geboorteland.
De tweede helft van het programma staat geheel in het teken van de de muziek van Agustín Barrios, die mij na aan het hart ligt als mede Paraguayaanse. Hij was een romantische componist. Zijn virtuositeit en lyriek zijn voor iedereen die van gitaarmuziek bekend.
Ibero American Guitar Festival
We hebben vier succesvolle edities gehad, niet alleen met gitaar maar ook aan de gitaar gerelateerde instrumenten, zoals de charango, violao caipira, elektrisch gitaar, cuatro, mandolien, Portuguese gitaar, bajo sexto, etc. Het was een bijzondere ervaring. In elke editie deelden Ibero Amerikaanse gitaristen uit verschillende genres, hun idee en opvatting over de gitaar. De organisatie was een enorme uitdaging. Gemiddeld nodigden we zo’n vijftien verschillende nationaliteiten uit.
Maar tijd is schaars en ik moet er zuinig mee omgaan. Daarom heb ik besloten me alleen nog te richten op de Barrios WorldWideWeb Competition. Maar de jaren van het festival waren prachtig en ik hoop van harte dat de Ibero-American Cultural Attachés in Washington DC die het festival sponsorden, ons werk zullen voortzetten.
Barrios World Wide Web Competition.
Het idee voor de online Barrios WorldWideWeb Competition kwam nadat ik over de YouTube Symphony Orchestra Competition had gehoord. De voorrondes daarvan vonden op internet plaats terwijl de finale zich afspeelde in Carnegie hall. Het leek mij een fantastisch idee om op deze manier een gitaarconcours te organiseren. Het is heel democratisch. De afstand en de vliegtickets vormen geen belemmering om mee te doen. Een camera en een gitaar is alles wat de deelnemers die hun talenten willen zien, nodig hebben.
De eerste twee ronden vonden op internet plaats en de finale was in Paraguay, waar we de kandidaten in levende lijve konden horen en zien. De finalisten worden door ons uitgenodigd om naar Paraguay te komen en wij betalen alle kosten. Op deze manier krijgen ze niet alleen de kans om in de finale te spelen maar leren ze ook het land kennen van de componist wiens muziek ze spelen.
Het is ook een prachtige manier om de wereld een beetje meer van Paraguay te laten zien.
Agustín Barrios was buitengewone virtuoos die een aantal van de meest lyrische stukken voor gitaar heeft gecomponeerd. Zijn vermogen om Latijns Amerikaanse folklore te incorporeren in zijn muziek is fascinerend en uniek. Als componist was hij, mede omdat hij op zovele plaatsen in Latijns-Amerika heeft gewoond, volledig thuis in de ritmes zoals bijvoorbeeld de Maxixe of de Choro.
John Williams zei ooit in een interview: “Als je naar Barrios luistert, weet je dat het Barrios is”, en ik geloof dat ook. Barrios was een fantastische componist en in Paraguay zijn we erg trots op hem.
Cultureel Ambassadrice van Paraguay
Een van de vele mooie plaatsen om in Paraguay te bezoeken zijn de ruïnes van de kloosters, gebouwd door Jezuïeten uit Spanje, samen met de Guaraní, de oorspronkelijke bewoners van Paraguay.
De ontmoeting van de Spanjaarden met de Guarani kenmerkt de Paraguayaanse cultuur. De combinatie van wat de indringer binnenbracht en dat wat de invasie heeft overleefd, het resultaat van die samensmelting, dat is de huidige cultuur van Paraguay. Guarani, de taal van de oorspronkelijke bewoners, is nog steeds een levende taal in Paraguay. Ik spreek het zelf ook.
De muziek van Paraguay geeft ook de beide invloeden weer. De erfenis van de Spanjaarden, de 6/8-3/4 maat, verrijkt met oorspronkelijke ritmes. De belangrijkste instrumenten in Paraguay zijn de gitaar en de houten harp, ook wel de Paraguayaanse harp genoemd. Het is een zeer muzikaal land. Het is geen uitzondering dat er om middernacht, op je verjaardag, een serenade wordt gebracht door muzikanten, buiten op straat, onder je raam of aan je voordeur.
Ik woon nu al geruime tijd in Washington DC en het is mijn tweede thuis geworden. Ik mis Paraguay altijd en ik grijp elke kans aan om terug te gaan om vrienden en familie te bezoeken. Maar het is ook fantastisch om in de Verenigde Staten te wonen. Het is een heel toegankelijk land. Het is mijn thuis in die periode van mijn leven dat ik mijn droom aan het verwezenlijken ben.
2012
Het komend jaar zal ik vooral veel optreden, in alle delen van de wereld. Daarnaast wil ik doorgaan met een project op scholen in Asunción, de hoofdstad van Paraguay, en daarbuiten, op het platteland. Een muzikaal, maar vooral ook sociaal project. Ik deel mijn ervaringen en praat met de kinderen waarbij muziek gebruikt wordt als middel om hen te bereiken.
We doen dit nu drie jaar en hebben al meer dan 12.000 jonge mensen in Paraguay bereikt. We zijn van plan daar mee door te gaan om zo het aantal te vergroten. Zij vormen het publiek van de toekomst en ik geloof dat het belangrijk is dat ze kennis maken met klassieke muziek. Niemand houdt van iets dat hij niet kent.
Daarnaast zal ik me bezig houden met het tweede deel van het project dat ik in september 2011 begonnen ben en dat de naam In het voetspoor van Mangore draagt. Ik word vergezeld door Paquito D’Rivera, de klarinettist-saxofonist en winnaar van talloze Grammy Awards. Een ongelofelijk getalenteerde kunstenaar. We bezoeken de twintig landen in Latijns-Amerika waar Barrios heeft opgetreden. Afgelopen jaar speelden we in Argentinië, Uruguay, Paraguay en Chili. Op de website van het project staat alle informatie over wat we in dit drie jarige project van plan zijn te doen.
In februari ga ik met Paquito een CD opnemen. Daar zie ik erg naar uit.
Verder
Ik wens iedereen een fantastisch jaar toe. Vol liefde, vrede, goede gezondheid en geluk. Ik nodig alle lezers van dit interview uit om naar het Concertgebouw te komen op de 21ste januari. Ik zie er erg naar uit om Nederland te bezoeken en ben de organisatoren van de serie Meesters op de Gitaar erg dankbaar voor hun uitnodiging.
PASAJE ABIERTO
Vincent Lindsey-Clark
Laura
El Vuelo de la Mariposa*
Salsa Roja*
Quique Sinesi
Terruño
Cielo Abierto
Edin Solis
Pasaje Abierto:
preludio – Tema de Alicia
danza
pauze
Agustín Barrios
El Último Canto
Maxixe
Two Paraguayaanse dansen: Caázapa, Jha Che valle
Waltz Op. 8 No 4
Estudio de Concierto
La Catedral: Preludio, Andante Religioso, Allegro Solemne
*opgedragen aan Berta Rojas
wijzigingen voorbehouden
Geboren in 1885, in San Juan Bautista de las Misiones, in Paraguay, op dat moment een land in opbouw na een vernietigende oorlog. Zijn vader, Doroteo Barrios, was vice-consul van Argentinië en enthousiast gitarist, zijn moeder was lerares en liefhebster van literatuur en theater.
Hij krijgt behalve van zijn vader, les van Gustavo Sosa Escalada, een Argentijnse gitarist die in Paraguay woonde en bevriend was met Agustín’s broer. Sosa, onder de indruk van het talent van de jonge Barrios, maakt hem wegwijs in de methodes van Sor, Aguado en Sagreras en geeft hem muziek van o.a. Napoleon Coste, Julián Arcas en Jiménez Manjón, die hij later in concerten zou spelen.
Aan het begin van de twintigste eeuw leert Barrios de Italiaanse dirigent Niccolo Pellegrini kennen, een belangrijke spil in het muzikale leven van Paraguay. Ook hij onderkent het talent van de jonge gitarist. Hij organiseert een aantal concerten voor hem en laat hem meespelen in zijn eigen producties.
Barrios die als een bezetene studeert, toont regelmatig zijn kunnen in Farmacia Paris, een drogist annex cafe waar dagelijks peñas, een soort salons, plaatsvinden. Daar ontmoet hij de Spaanse intellectueel Viriato Díaz Pérez, die hem duidelijk maakt dat hij voor een muzikale carrière naar het buitenland moet.
Barrios gaat naar Argentinië en komt in Buenos Aires terecht, in die tijd de culturele hoofdstad van Latijns Amerika, het centrum van het muzikale leven en van de klassieke gitaar. Daar hoort hij concerten van Manjon, Sagreras, Domingo Pratt en Miguel Llobet. Hij houdt zich in leven met spelen in bars en cafe’s en in de bioscoop, waar levende muziek wordt gespeeld bij de dan nog ‘stomme’ film. Als concertgitarist komt hij niet aan de bak. Als Paraguayaan beschikt hij niet over het benodigde netwerk. Zijn repertoire, eigen bewerkingen van populaire liedjes en de muziek die hij van Sosa kreeg, wordt veel te licht bevonden. Bovendien speelt hij op stalen snaren, iets wat totaal niet serieus genomen wordt door de puristen.
Hij verlaat Buenos Aires en gaat naar Montevideo, de hoofdstad van Uruguay, gelegen aan de kant van de oever van de Rio de la Plata. Daar heeft hij meer geluk. Hij raakt bevriend met Martín Borda Pagola een amateurgitarist die zijn talent onderkent en hem onder zijn hoede neemt zodat Barrios tijd en rust krijgt om zich aan zijn eigen muziek te wijden.
